Zasadniczo wyróżnić można cztery rodzaje archeologicznych badań wykopaliskowych:

1. Stacjonarne badania systematyczne

Badania o pełnym zakresie dokumentacyjno-analitycznym, uwzględniającym interdyscyplinarność archeologii. Badania takie prowadzone są w sytuacji braku bezpośredniego zagrożenia stanowiska zniszczeniem, a zatem wówczas, gdy tempo prac wykopaliskowych dyktowane jest wyłącznie wolą kierownika badań.

​

2. Badania wyprzedzające

​

Podejmowane są w przypadku stanowisk znajdujących się na terenie, na którym zaplanowano inwestycję budowlaną lub inny rodzaj zmiany sposobu użytkowania terenu, również grożący zniszczeniem stanowiska. W takich sytuacjach, zgodnie z przepisami ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, inwestor ma obowiązek przeprowadzenia badań, co daje możliwość w miarę dokładnego zaplanowania i przeprowadzenia badań. Tempo prac jest uzależnione od planowanej inwestycji.

3. Badania ratownicze

Podejmowane są w stosunku do stanowisk zagrożonych zniszczeniem w bezpośredniej przyszłości z przyczyn, których nie dało się wcześniej z całą pewnością przewidzieć. Tempo prac podyktowane jest wówczas koniecznością wyprzedzenia momentu zniszczenia stanowiska z przyczyn naturalnych (np. erozji) lub antropogenicznych (np. rabunkowa eksploracja stanowiska przez poszukiwaczy skarbów).

4. Badania interwencyjne

Badania podejmowane w sposób doraźny i niezaplanowany w związku z niespodziewanym odkryciem zabytków archeologicznych, np. podczas realizacji inwestycji i w sytuacji braku możliwości wstrzymania jej na czas dłuższy.